مرجع اطلاعات جامع و مشاوره مناطق «آزاد» و «ویژه اقتصادی»

بررسی لایحه برنامه هفتم توسعه: «پیشنهاد الحاقی: سازوکار ایجاد و توسعه مناطق آزاد تجاری صنعتی و ویژه اقتصادی» ، مطالعه و پژوهش ، گزارش کارشناسی حاضر که به تحلیل و بررسی سازوکار ایجاد و توسعه مناطق آزاد تجاری صنعتی و ویژه اقتصادی در لایحه برنامه هفتم توسعه می‌پردازد، به‌قلم محمدحسام محمدی فرد و به همتِ دفتر مطالعات اقتصادی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی منتشر شده است. ، در حال حاضر ایجاد مناطق آزاد و ویژه اقتصادی از ضابطه خاصی پیروی نکرده و مقررات این حوزه از ضمانت اجرایی برخوردار نیست. تکلیف برنامه هفتم توسعه درخصوص ایجاد پلکانی مناطق آزاد از مسیر عملکرد موفق

محیط فعال‌کننده کسب و کار (BEE) ، مطالعه و پژوهش ، این سند توسط بانک جهانی منتشر شده است. ، گروه بانک جهانی - گروه شاخص‌های جهانی در معاونت اقتصادی توسعه در حال تدوین رویکرد جدیدی برای ارزیابی فضای کسب‌وکار و سرمایه‌گذاری در اقتصادهای سراسر جهان است. هدف پروژه «محیط فعال‌کننده کسب‌وکار  (BEE) » ارائه ارزیابی کمی از محیط کسب‌وکار جهت توسعه بخش خصوصی برای اکثر اقتصادهای سراسر جهان است. داده‌ها و گزارش شاخص مورد نظر با درنظرگرفتن نظرات کارشناسان، دولت، بخش خصوصی و جامعه مدنی طراحی، آزمایش و پیاده‌سازی خواهد شد. یک مشاوره خارجی عمومی از 8 فوریه تا 15 مارس 2022 بین سازمان‌های

اظهارنظر کارشناسی: درباره «لایحه ایجاد یک منطقه آزاد تجاری - صنعتی و بیست و سه منطقه ویژه اقتصادی» (اعاده شده از شورای نگهبان) ، مطالعه و پژوهش ، گزارش کارشناسی حاضر که درباره لایحه ایجاد یک منطقه آزاد تجاری - صنعتی و بیست و سه منطقه ویژه اقتصادی» (اعاده شده از شورای نگهبان) اظهارنظر می‌کند، به‌قلم به همتِ دفتر مطالعات حقوقی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی تهیه و منتشر شده است. ، شورای محترم نگهبان در نظری که راجع به این لایحه بیان داشته است اعلام کرده که لایحه مزبور مغایر اصل هشتاد و پنجم قانون اساسی است. مطابق این اصل از قانون اساسی سمت

بررسی موانع استقرار بودجه عملیاتی در سازمان‌های مناطق آزاد تجاری – صنعتی ایران ، مطالعه و پژوهش ، مقاله پژوهشی حاضر که موانع استقرار بودجه عملیاتی در سازمان های مناطق آزاد تجاری – صنعتی ایران بررسی می‌کند، به‌قلم زهرا پورزمانی و بابک نادری و به همتِ فصلنامه حسابداری سلامت منتشر شده است. ،  مقدمه: اصلاح نظام‌های بودجه‌ریزی کمک شایانی به اقتصاد کشور می‌کند. هر چند که به نظر می‌رسد اجرای کامل بودجه‌ریزی عملیاتی با موانعی از جمله افزایش اختیارات مدیران اجرایی رده‌های پایین تغییر رویکرد حسابداری دولتی به حسابداری تعهدی و اصلاح قانون محاسبات عمومی کشور روبه رو است اما تغییر نظام بودجه‌ریزی به بودجه‌ریزی

اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر جذابیت بازارهای کیش با استفاده از مدل‌سازی شبکه‌های بیزین ، مطالعه و پژوهش ، مقاله پژوهشی حاضر که به اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر جذابیت بازارهای کیش با استفاده از مدل‌سازی شبکه‌های بیزین می‌پردازد، به‌قلم طهمورث حسنقلی‌پور، حسین صفری، فرشید حسینی و مهدی اجلی و به همتِ فصلنامه پژوهش‌نامه بازرگانی منتشر شده است. ، پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در سال 1372 و با تصویب قانون مناطق آزاد، جزیره کیش به‌عنوان نخستین منطقه آزاد کشور برگزیده شده و پس از مدت کوتاهی، جاذبه‌های توریستی و تجاری اش مورد توجه قرار گرفت. انتخاب کیش به‌عنوان منطقه‌ای آزاد که سرمایه‌گذاری در آن

اظهارنظر کارشناسی: درباره «لایحه ایجاد منطقه آزاد تجاری – صنعتی خلیج فارس» ، مطالعه و پژوهش ، گزارش کارشناسی حاضر که درباره لایحه ایجاد منطقه آزاد تجاری – صنعتی خلیج فارس اظهارنظر می‌کند، به همتِ دفتر مطالعات اقتصادی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی تهیه و منتشر شده است. ، ایجاد مناطقی در کشور به عنوان مناطق آزاد و برخورداری از مزایا و معافیت‌های مختلف یکی از راهکارهای موردِ نظر برای رشد و توسعه اقتصادی کشور بوده که از برنامه اول توسعه مورد نظر قانونگذار قرار گرفت. بر اساس تبصره 19» قانون برنامه اول توسعه مصوب (1368/11/11) به دولت اجازه داده شد که حداکثر در سه

مناطق آزاد، محرک توسعه تحلیلی جامعه‌شناختی بر ابعاد عملکردی منطقه آزاد ارس ، مطالعه و پژوهش ، مقاله پژوهشی حاضر که به مناطق آزاد، محرک توسعه تحلیلی جامعه‌شناختی بر ابعاد عملکردی منطقه آزاد ارس می‌پردازد، به‌قلم زهرا حضرتی صومعه، روح اله ساعی و روزا کرم پور و به همتِ دوفصلنامه جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه منتشر شده است. ، واژه توسعه به‌عنوان سازه چندبعدی در جامعه‌شناسی، از خیل عظیمی از محرک‌ها و عوامل تاثیر می‌پذیرد که در این میان، مناطق آزاد یکی از عوامل محرکه توسعه قابل ذکر است که در بخش‌های از ایران از جمله منطقه آزاد ارس هم‌چنین منظوری مورد طلب است

نقش مناطق آزاد تجاری-صنعتی در فرآیند متنوع‌سازی اقتصاد مبتنی بر نفت ، مطالعه و پژوهش ، مقاله پژوهشی حاضر که به بررسی نقش مناطق آزاد تجاری-صنعتی در فرآیند متنوع‌سازی اقتصاد مبتنی بر نفت می‌پردازد، به‌قلم کوروش بروجی و سمانه کیانسری و به همتِ دبیرخانه کنگره پیشگامان پیشرفت با حمایت كتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران در سال 1393 منتشر شده است. ، موفقیت و یا شکست هر سیستم اقتصادی شاید یکی از راه‌هایی باشد که ما را به سوی انتخاب نظامی استوار و پیروز رهنمود می‌سازد و می‌توان از آن به‌عنوان یک نقشه راه در جهت بر طرف‌نمودن چالش‌ها و خلاهای موجود

سیاسی و اقتصادی منطقه و جهان، می‌تواند نقش ابزارهای مختلف از جمله مناطق آزاد را مشخص نماید. تعدد اهداف و انتظارات در سایه عدم تبیین و تدوین سیاست‌های راهبردی تجاری و اقتصادی، نقش و جایگاه مناطق آزاد ایران را همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار خواهد داد؛ به عبارت دیگر صِرف ایجاد مناطق آزاد بدون تامین الزامات و تبیین راهبردهای مورد نیاز، نتیجه‌بخش نخواهد بود. ایجاد مناطق آزاد کشور ترکیه در ابتدای اصلاحات اقتصادی خود، 21 منطقه را جهت ایجاد مناطق آزاد تعیین نمود؛ پس از 41 سال نه تنها تعداد این مناطق افزایش نیافت، بلکه تعدادی از مناطق اولیه به حالت غیرفعال در آمد؛ در سال 2022 تعداد 18 منطقه آزاد فعال در این کشور وجود دارد. در کشور ما مطالعات و آمایش جامعی از تعداد و جانمایی مناطق آزاد مورد نیاز وجود ندارد؛ لذا نه تنها مناطق ناموفق تعلیق نمی‌شوند، بلکه بنا به پیگیری برخی مقامات منطقه‌ای یا ملی روند ایجاد مناطق آزاد و ویژه اقتصادی در حال افزایش است؛ طی 32 سال اخیر حدود 16 منطقه آزاد و 80 منطقه ویژه اقتصادی در ایران به تصویب رسیده است و همچنان پیشنهادها، طرح‌ها و لوایحی مبنی بر افزایش تعداد و وسعت این مناطق در حال پیگیری و تصویب هستند. توسعه ملی یا محلی؟ مناطق آزاد ترکیه با رویکرد توسعه ملی و با اهداف مشخصی ایجاد شدند: (1) افزایش سرمایه‌گذاری و تولید صادرات‌محور، (2) سرعت بخشیدن به ورود فناوری و سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی به ترکیه، (3) هدایت فعالیت‌های اقتصادی به سمت صادرات، (4) توسعه‌ی تجارت بین‌المللی و بهبود عملکرد ترکیه در سطح تجارت جهانی. در بند 11 سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی (ابلاغی 1392) نیز به اهداف مشابهی اشاره شده است؛ یعنی توسعه حوزه عمل مناطق آزاد و ویژه‌ی اقتصادی کشور به منظور (1) انتقال فناوری‌های پیشرفته، (2) گسترش و تسهیل تولید، (3) صادرات کالا و خدمات و (4) تأمین نیازهای ضروری و منابع مالی از خارج. اما ماده 1 قانون مناطق چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری صنعتی ایران (مصوب 1372) به اهداف دیگری ناظر به توسعه محلی نیز تاکید دارد؛ مواردی نظیر تسریع در انجام امور زیربنایی، عمران و آبادانی، افزایش درآمد عمومی و ارائه خدمات عمومی. بر این اساس با توجه به عدم موفقیت مناطق آزاد ایران در جذب سرمایه و توسعه تولید صادرات‌محور، این مناطق به مواردی نظیر محرومیت‌زدایی و توسعه نسبی زیرساخت شهری از طریق واردات کالا و فروش زمین روی آورده‌اند؛ این روش با فلسفه مناطق آزاد فاصله زیادی داشته و لزوما در حوزه توسعه محلی نیز با موفقیت همراه نبوده است. شهرک‌های صنعتی مناطق آزاد کشور ترکیه همانند شهرک‌هایی صنعتی هستند که امتیازات مالی و گمرکی نیز به‌منظور جذب سرمایه به آن اضافه شده است. این مناطق دارای وسعت محدود بوده، خارج از مناطق شهری و روستایی قرار دارند، یکپارچه (فاقد محدوده‌های منفصل) هستند، اقامت در آن‌ها ممنوع است و حتی ورود به این مناطق نیازمند اخذ مجوزهای قبلی می‌باشد. در تعدادی از مناطق آزاد ترکیه، فعالیت‌های تخصصی (نظیر منسوجات، چرم و ...) صورت می‌گیرد. البته مناطق ویژه اقتصادی ایران در برخی موارد فوق‌الذکر شرایط مشابهی دارند اما مناطق آزاد ایران متاسفانه از وسعت بسیار بالایی برخوردارند و اغلب مناطق آزاد[48] شامل مناطق مسکونی، پاساژهای تجاری، هتل‌ها و مراکز اقامتی، گردشگری و تفریحی هستند. همچنین مناطق آزاد ایران دارای امتیازات و ضوابط مجزای دیگری نظیر امتیاز تردد خودرو با پلاک مناطق آزاد، مقررات راهنمایی و رانندگی، آیین‌نامه نظام صنفی و ... می‌باشند. مناطق آزاد ایران فاقد حوزه تخصصی بوده و به صورت عمومی شامل تمامی فعالیت‌های تجاری و صنعتی خواهند شد. مدل درآمدی-معافیتی منابع مناطق آزاد ترکیه علاوه بر مواردی نظیر صدور مجوز، انعقاد قرارداد و سرمایه‌گذاری، از اخذ عوارض بر واردات و صادرات کالا تامین می‌شود؛ از واردات کالا معادل 0.1 درصد ارزش کالا و از صادرات کالا معادل 0.9 درصد ارزش کالا؛ لذا با افزایش صادرات، درآمد مناطق آزاد افزایش می‌یابد. از سوی دیگر با عنایت به عدم امکان خرده‌فروشی و عرضه مسافری در مناطق آزاد ترکیه، واردات کالای نهایی به محدوده این مناطق توجیهی نداشته و غالبا مواد اولیه، قطعات و ماشین‌آلات خط تولید وارد می‌شود که عوارض کمتری نسبت به صادرات کالا از آن‌ها اخذ می‌شود؛ در صورت ورود کالای خارجی به کشور ترکیه (سرزمین اصلی)، باید حقوق ورودی مربوطه به صورت کامل پرداخت شود؛ معافیت‌های مالیاتی شرکت‌های تولیدی نیز به افزایش سهم صادرات وابسته است؛ لذا در مدل درآمدی- معافیتی مناطق آزاد ترکیه، صرفا توسعه تولید و صادرات کالا به خارج از کشور می‌تواند حالت بهینه‌ای را برای فعالان اقتصادی و مناطق آزاد به ارمغان بیاورد. بررسی صورت‌های مالی مناطق آزاد ایران نشان می‌دهد بخش عمده‌ای از منابع و درآمد محقق شده‌ی مناطق آزاد از طریق فروش زمین و واردات کالا تامین می‌شود. تولید و صادرات کالا منفعت قابل توجهی برای سازمان مناطق آزاد نخواهد داشت و بر این اساس توسعه واردات[49] و ارزش زمین (از طریق ساخت پاساژ، هتل و ...) می‌تواند درآمد مناطق را افزایش دهد. از سوی دیگر بر اساس ماده 13 قانون چگونگی اداره مناطق آزاد، معافیت مالیاتی به تمامی فعالان اقتصادی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی تعلق می‌گیرد؛ به عبارت دیگر این معافیت به صورت هدفمند در اختیار تولید و صادرات مناطق آزاد قرار نگرفته است. همچنین امکان خرده‌فروشی و عرضه کالای خارجی به مسافران در مناطق آزاد ایران وجود دارد. لذا در مدل درآمدی- معافیتی مناطق آزاد ایران، واردات کالا برای مناطق آزاد و فعالان اقتصادی صرفه‌ی بیشتری خواهد داشت. معافیت در ازای شفافیت علی‌رغم ارائه معافیت‌های مالیاتی و گمرکی در مناطق آزاد ترکیه، اما اطلاعات فعالیت مالی و کالایی باید شفاف باشد و در صورت بروز مغایرت، با متخلفان برخورد خواهد شد. قانون و مقررات مناطق آزاد ترکیه ظرفیت بازرسی از دفاتر حسابرسی فعالان اقتصادی و انبارها در مناطق آزاد را نیز پیش‌بینی نموده است؛ به عبارت دیگر علی‌رغم آنکه کالاهای موجود در این مناطق خارج از مقررات و ضوابط گمرکی هستند، اما محدوده مناطق آزاد به عنوان قسمتی از قلمرو گمرکی، تحت نظارت گمرک ترکیه قرار دارند. در مناطق آزاد ایران، مطابق بند ت ماده 132 قانون مالیات‌های مستقیم (مصوب 1394) شرط بهره‌مندی از معافیت مالیاتی، ارائه اظهارنامه مالیاتی با نرخ صفر است که البته به صورت کامل اجرایی نگردیده است. همچنین گمرک ایران در محدوده مناطق آزاد و مبادی مناطق

اظهارنظر کارشناسی: درباره «لایحه ایجاد منطقه آزاد تجاری- صنعتی خلیج فارس» (اظهار نظر دوم) ، مطالعه و پژوهش ، گزارش کارشناسی حاضر که درباره لایحه ایجاد منطقه آزاد تجاری- صنعتی خلیج فارس (اظهار نظر دوم) اظهارنظر می‌کند، به همتِ دفتر مطالعات اقتصادی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی تهیه و منتشر شده است. ، ایجاد مناطقی در کشور به عنوان مناطق آزاد و برخورداری از مزایا و معافیت‌های مختلف یکی از راهکارهای مورد نظر برای رشد و توسعه اقتصادی کشور بوده که از برنامه اول توسعه مورد نظر قانونگذار قرار گرفت. بر اساس تبصره 19 قانون برنامه اول توسعه مصوب 1368/11/11) به دولت اجازه