مرجع اطلاعات جامع و مشاوره مناطق «آزاد» و «ویژه اقتصادی»

فعالیت و اداره مناطق آزاد ترکیه ویژگی‌های مثبت و جالبی دارد که می‌تواند مورد توجه مجریان و تصمیم‌گیران حوزه مناطق آزاد کشور قرار گیرد: سیاست‌های اقتصادی و راهبردهای صادراتی مناطق آزاد ترکیه در راستای تغییرات و اصلاحات کلان در حوزه سیاست‌های اقتصادی و تجاری شکل گرفتند؛ به عبارت دیگر، مناطق آزاد یک قطعه از پازل سیاست توسعه صادرات و پیوستن ترکیه به اقتصاد آزاد بوده است. لذا تدوین استراتژی‌های توسعه صادراتی و جانمایی جایگاه ایران در آینده سیاسی و اقتصادی منطقه و جهان، می‌تواند نقش ابزارهای مختلف از جمله مناطق آزاد را مشخص نماید. تعدد اهداف و انتظارات در سایه عدم تبیین و تدوین سیاست‌های راهبردی تجاری و اقتصادی، نقش و جایگاه مناطق آزاد ایران را همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار خواهد داد؛ به عبارت دیگر صِرف ایجاد مناطق آزاد بدون تامین الزامات و تبیین راهبردهای مورد نیاز، نتیجه‌بخش نخواهد بود. ایجاد مناطق آزاد کشور ترکیه در ابتدای اصلاحات اقتصادی خود، 21 منطقه را جهت ایجاد مناطق آزاد تعیین نمود؛ پس از 41 سال نه تنها تعداد این مناطق افزایش نیافت، بلکه تعدادی از مناطق اولیه به حالت غیرفعال در آمد؛ در سال 2022 تعداد 18 منطقه آزاد فعال در این کشور وجود دارد. در کشور ما مطالعات و آمایش جامعی از تعداد و جانمایی مناطق آزاد مورد نیاز وجود ندارد؛ لذا نه تنها مناطق ناموفق تعلیق نمی‌شوند، بلکه بنا به پیگیری برخی مقامات منطقه‌ای یا ملی روند ایجاد مناطق آزاد و ویژه اقتصادی در حال افزایش است؛ طی 32 سال اخیر حدود 16 منطقه آزاد و 80 منطقه ویژه اقتصادی در ایران به تصویب رسیده است و همچنان پیشنهادها، طرح‌ها و لوایحی مبنی بر افزایش تعداد و وسعت این مناطق در حال پیگیری و تصویب هستند. توسعه ملی یا محلی؟ مناطق آزاد ترکیه با رویکرد توسعه ملی و با اهداف مشخصی ایجاد شدند: (1) افزایش سرمایه‌گذاری و تولید صادرات‌محور، (2) سرعت بخشیدن به ورود فناوری و سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی به ترکیه، (3) هدایت فعالیت‌های اقتصادی به سمت صادرات، (4) توسعه‌ی تجارت بین‌المللی و بهبود عملکرد ترکیه در سطح تجارت جهانی. در بند 11 سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی (ابلاغی 1392) نیز به اهداف مشابهی اشاره شده است؛ یعنی توسعه حوزه عمل مناطق آزاد و ویژه‌ی اقتصادی کشور به منظور (1) انتقال فناوری‌های پیشرفته، (2) گسترش و تسهیل تولید، (3) صادرات کالا و خدمات و (4) تأمین نیازهای ضروری و منابع مالی از خارج. اما ماده 1 قانون مناطق چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری صنعتی ایران (مصوب 1372) به اهداف دیگری ناظر به توسعه محلی نیز تاکید دارد؛ مواردی نظیر تسریع در انجام امور زیربنایی، عمران و آبادانی، افزایش درآمد عمومی و ارائه خدمات عمومی. بر این اساس با توجه به عدم موفقیت مناطق آزاد ایران در جذب سرمایه و توسعه تولید صادرات‌محور، این مناطق به مواردی نظیر محرومیت‌زدایی و توسعه نسبی زیرساخت شهری از طریق واردات کالا و فروش زمین روی آورده‌اند؛ این روش با فلسفه مناطق آزاد فاصله زیادی داشته و لزوما در حوزه توسعه محلی نیز با موفقیت همراه نبوده است. شهرک‌های صنعتی مناطق آزاد کشور ترکیه همانند شهرک‌هایی صنعتی هستند که امتیازات مالی و گمرکی نیز به‌منظور جذب سرمایه به آن اضافه شده است. این مناطق دارای وسعت محدود بوده، خارج از مناطق شهری و روستایی قرار دارند، یکپارچه (فاقد محدوده‌های منفصل) هستند، اقامت در آن‌ها ممنوع است و حتی ورود به این مناطق نیازمند اخذ مجوزهای قبلی می‌باشد. در تعدادی از مناطق آزاد ترکیه، فعالیت‌های تخصصی (نظیر منسوجات، چرم و ...) صورت می‌گیرد. البته مناطق ویژه اقتصادی ایران در برخی موارد فوق‌الذکر شرایط مشابهی دارند اما مناطق آزاد ایران متاسفانه از وسعت بسیار بالایی برخوردارند و اغلب مناطق آزاد[48] شامل مناطق مسکونی، پاساژهای تجاری، هتل‌ها و مراکز اقامتی، گردشگری و تفریحی هستند. همچنین مناطق آزاد ایران دارای امتیازات و ضوابط مجزای دیگری نظیر امتیاز تردد خودرو با پلاک مناطق آزاد، مقررات راهنمایی و رانندگی، آیین‌نامه نظام صنفی و ... می‌باشند. مناطق آزاد ایران فاقد حوزه تخصصی بوده و به صورت عمومی شامل تمامی فعالیت‌های تجاری و صنعتی خواهند شد. مدل درآمدی-معافیتی منابع مناطق آزاد ترکیه علاوه بر مواردی نظیر صدور مجوز

ایران مصوب 1372 با اصلاحات و الحاقات بعدی آن قبل از ثبت شرکت. تبصره 4- صدور شناسه ملی شرکت مربوط پس از ثبت شرکت و اخذ مجوز فعالیت قطعی اقتصادی از سازمان منطقه فعال خواهد شد.» ، دبیرخانه شورای‌عالی ، هیئت‌وزیران ، کیش ، قشم ، چابهار ، اروند ، ارس ، انزلی ، ماکو ، اینچه برون ، بوشهر ، بانه و مریوان ، مهران ، سیستان ، اردبیل ، قصرشیرین ، مناطق آزاد ، تصویب نامه ، تصویبنامه ، مناطق آزاد تجاری - صنعتی ، آئین نامه ، وزرای شورایعالی ، شورای عالی ، وزیران ، مجوز ، ثبت شرکت ، مجوز فعالیت اقتصادی ، هیئت‌وزیران ، شورای‌عالی ، هیئت وزیران ، تصویب نامه اصلاح آیین نامه ضوابط ثبت شرکت ها و مالکیت های صنعتی و معنوی در مناطق آزاد ، ،

مجوز فعالیت در مناطق آزاد، منجر به کاهش زمینه تخلفات و تهدید فعالیت‌های سرزمین اصلی گردیده‌ است. فعالیت تخصصی و ممنوعیت خرده‌فروشی اغلب مناطق تجارت خارجی امریکا در وسعتی محدود اقدام به فعالیت در حوزه‌های تخصصی نظیر صنایع الکترونیک، پتروشیمی، صنایع دریایی و... می‌نمایند. تمرکز بر صنایع تخصصی نقش مؤثری در تکمیل زنجیره ارزش و بهبود کیفیت تولید محصولات مورد نظر داشته است. مناطق آزاد امریکا بر توسعه تولید و تجارت خارجی تمرکز نموده‌اند و بر این اساس امتیازاتی نظیر خرده‌فروشی اقلام از جمله اقلام وارداتی جایگاهی در فعالیت این مناطق ندارد. استفاده از ظرفیت بخش خصوصی علاوه بر نحوه ایجاد مناطق آزاد (که می‌تواند براساس درخواست بخش خصوصی شکل بگیرد) و یا فرایند صدور مجوزهای فعالیت (که نظرات بخش خصوصی اخذ می‌گردد)، ساختار اداره مناطق آزاد امریکا نیز نشان‌می‌دهد بخشی از مدیریت مناطق آزاد در حوزه صاحبان امتیاز، بهره‌برداران و کاربران به بخش خصوصی تفویض شده و با عنایت به کاهش مداخلات دولت و تلاش بخش خصوصی جهت توسعه منطقه و افزایش سود، احتمال موفقیت مناطق آزاد افزایش می‌یابد.   پیشنهاد راهکارهای تقنینی باتوجه‌به شیوه تأسیس و اداره مناطق آزاد ایران و برخی از موارد مفید در بررسی مقررات حاکم بر مناطق آزاد آمریکا که قابلیت کاربست عملیاتی و اجرایی برای مناطق آزاد ایران دارد، پیشنهادهای زیر ارائه می‌گردد: شفافیت در صدور مجوزها و اعطای امتیازات مالیاتی و گمرکی، اصلاح و تعیین وسعت مناطق براساس کارکردهای تخصصی و اجتناب از توسعه کمّی و جغرافیایی مناطق آزاد ایران براساس فرایندهای سیاسی، تبدیل بخشی از مناطق آزاد و ویژه فعلی به مناطق تخصصی، استفاده از ظرفیت بخش خصوصی در اداره مناطق آزاد، تمرکز بر توسعه تولید و تجارت در مناطق به‌جای خرده‌فروشی کالا در محدوده مناطق آزاد، اعطای معافیت‌های هدفمند و شفاف با اظهار نرخ صفر، لغو یا ایجاد محدودیت در امتیازات قانونی مناطق آزاد و ویژه ایران که به اهداف اصلی و قانونی خود نرسیده‌اند. 1. مقدمه مناطق ویژه اقتصادی

فعالیت مناطق آزاد و ویژه اقتصادی مصوب شامل اعطای معافیت‌ها و مشوق‌ها و صدور مجوز فعالیت توسط سازمان منطقه، منوط به تصویب طرح جامع منطقه توسط هیات وزیران بر اساس مزیت‌های هر منطقه و نقش آن در توسعه ملی، محصورسازی ۱۰۰ درصد محدوده با تأیید گمرک و استقرار گمرک جمهوری اسلامی ایران در کلیه مبادی مناطق با سرزمین اصلی و خارج از کشور می‌باشد. مراجع: [1]برای آشنایی بیشتر با عملکرد و چالشهای مناطق آزاد و ویژه اقتصادی به گزارش مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی با عنوان »تحلیل و بررسی عملکرد اقتصادی مناطق آزاد تجاری صنعتی جمهوری اسلامی ایران« با

تعیین سازمان مسئول ، محدوده و گرایش منطقه ویژه اقتصادی دارویی برکت ، آیین‌نامه‌ها و مقررات ، هیئت وزیران در جلسه 1402/6/5 به پیشنهاد شماره 14022/10/2503 مورخ 1402/4/10 دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی و ویژه اقتصادی و به استناد تبصره (1) ماده (1) و بند (الف) ماده (3) قانون تشکیل و اداره مناطق ویژه اقتصادی جمهوری اسلامی ایران مصوب 1384 و تبصره (6) ماده واحده قانون ایجاد هفت منطقه آزاد تجاری ـ صنعتی و ایجاد سیزده منطقه ویژه اقتصادی مصوب 1400 تصویب کرد: ،   ۱ـ سازمان مسئول، موضوع فعالیت و محدوده منطقه ویژه اقتصادی دارویی در استان البرز (ساوجبلاغ) به شرح

اظهارنظر کارشناسی درباره: «طرح استفساریه ماده (13) قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری صنعتی جمهوری اسلامی ایران» ، مطالعه و پژوهش ، وضع مالیات، سیاستی اقتصادی است که اهداف خاصی ازجمله کسب درآمد برای دولت جهت ارائه کالاها و خدمات عمومی، ایجاد محدودیت برای فعالیت های سوداگرانه و تخصیص بهینه منابع را دنبال می کند و به همین ترتیب معافیت های مالیاتی نیز نوعی ابزار حمایتی محسوب می گردد که باید از چارچوب اقتصادی برخوردار باشد تا آثار مثبت وضع مالیات را خنثی نکند. در همین راستا جهت گسترش صادرات صنعتی و تسهیل دسترسی کشورها به بازارهای جهانی، فعالیت اقتصادی اشخاص حقیقی

اصلاح بند (3) تصویب نامه در خصوص تعیین سازمان مسئول، موضوع فعالیت و محدوده منطقه ویژه اقتصادی دارویی برکت در استان البرز (ساوجبلاغ) ، آیین‌نامه‌ها و مقررات ، هیئت وزیران در جلسه 1403/4/24 به پیشنهاد شماره 14032/10/1347 مورخ 1403/2/26دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد تجاری – صنعتی و ویژه اقتصادی و به استناد اصل یكصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تصویب كرد: ، در بند (3) تصويب نامه شماره 102702 /ت61492هـ مورخ 1402/6/11 بعد از واژه «توسط» عبارت «استانداري و» اضافه مي شود. ، هیئت وزیران ، ساوج بلاغ (دارویی برکت) ، منطقه ویژه اقتصادی ، منطقه ویژه ، تصویب نامه ، تصویبنامه ، هیئت‌وزیران ، هیئت وزیران

طرح ارزیابی اقتصادی مناطق آزاد تجاری- صنعتی ، مطالعه و پژوهش ، گزارش حاضر که به ارزیابی اقتصادی مناطق آزاد تجاری- صنعتی می‌پردازد، تحت نظر اکبر کمیجانی و با همکاری ناهید کلباسی انارکی و داریوش یزدان پناه تهیه شده و به‌همتِ معاونت اقتصادی وزارت امور اقتصادی و دارایی در سال 1370 منتشر شده است. ، برنامه‌ریزی برای توسعه در جهت نیل به خودکفایی در تمامی زمینه‌های اقتصادی اجتماعی از مهمترین ضروریات کشورهای جهان سوم بشمار می‌رود. در این میان انتخاب استراتژی موثر و مناسب توسعه در جهت به‌کارگیری ظرفیت‌های ملی و استفاده از قدرت و توان نیروهای درونی جامعه با توجه به ساختار

رهیافت توسعه مناطق آزاد ایران ، مطالعه و پژوهش ، گزارش رهیافت توسعه مناطق آزاد ایران به‌انضمام بررسی عملکرد اقتصادی مناطق آزاد کشور در گروه پژوهشی توسعه تامین مالی و اقتصاد بین‌المللی مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری سازمان برنامه‌وبودجه کشور به‌قلم محمدولی روزبهان در بهار 1401 منتشر شد. ، امروزه اغلب مناطق آزاد در دنیا با اهداف چندگانه‌ای ازجمله تولید و خدمات، تجارت بین‌المللی (صادرات و واردات)، ترانزیت کالا، گردشگری و انتقال فناوری به‌منظور دستیابی به توسعه پایدار و همه‌جانبه اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و فناوری در حال فعالیت یا ایجاد هستند و مناطق آزاد ایران نیز از این قاعده مستثنا نیستند؛ اما اینکه

مروری بر کارکرد شرکت‌های دولتی (با اشاره به مناطق آزاد تجاری) ، مطالعه و پژوهش ، گزارش کارشناسی حاضر که کارکرد شرکت‌های دولتی را با اشاره به مناطق آزاد تجاری بررسی می‌کند، به همتِ گروه تحقیق مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی تهیه و منتشر شده است. ، اقتصاد ایران، متأثر از تحولات و وقایع سیاسی اقتصادی بین‌المللی از ابتدای سال‌های 1300 با تحولات عمده‌ای مواجه شد و حرکت‌های مختلفی در جهت ایجاد فرایندهای تولید با شروع قرن حاضر در کشور آغاز گردید. وجود این باور که مالکیت عمومی و کنترل بالاخص از سوی بالاترین مقام اقتصادی، فرایند توسعه و برنامه‌ریزی را تسهیل می‌نماید