مرجع اطلاعات جامع و مشاوره مناطق «آزاد» و «ویژه اقتصادی»

هیئت هماهنگی مناطق آزاد با ریاست معاون وزارت بازرگانی خارجی و عضویت نمایندگان اداره کل مناطق آزاد، وزارت مالیه، معاونت امور گمرکی، معاونت امور دریایی (اداره کل حمل و نقل دریایی و اداره کل کشتی‌سازی)، وزارت امور داخله (اداره پلیس)، آژانس حمایت و ترویج سرمایه‌گذاری ترکیه، مجمع صادرکنندگان ترکیه و اتحادیه اتاق‌ها و کالاهای ترکیه (رئیس مجمع مناطق آزاد ترکیه) تشکیل می‌گردد. هیأت مذکور حداقل سالی یک بار به دعوت رئیس تشکیل جلسه می‌دهد؛ دبیرخانه هیأت، توسط اداره کل مناطق آزاد دایر می‌گردد. هیأت هماهنگی به طور کلی فعالیت‌های انجام شده در مناطق را ارزیابی می‌کند، راهبردها و پیشنهادهایی را به منظور بهبود مناطق و حل مشکلات آنها تدوین می‌کند. تصمیمات اتخاذ شده در صورتجلسه گزارش و با امضای اعضا متعاقباً به اداره کل مناطق آزاد ارسال می‌شود.[42] ادارات مناطق آزاد به موجب ماده 5 مقررات (شماره 4059) مستقیماً تابع معاونت بازرگانی خارجی (وزارت بازرگانی ترکیه) هستند. برخی از وظایف و اختیارات ادارات مناطق آزاد به شرح زیر است: الف) اعطای کلیه مجوزها در خصوص استفاده از حریم اراضی، برنامه‌ریزی، ساخت و بهره برداری از ساختمان‌ها و تأسیسات؛ ب) تأمین درآمدهای منطقه آزاد جهت واریز به حساب ویژه، افتتاح حساب نزد بانک‌ها و انجام مراحل مربوط؛ ج) اطمینان از هماهنگی برای انجام وظایف در جهت منافع عمومی از قبیل گمرک، امنیتی، کارگری، تامین اجتماعی، بهره‌برداری بندری، خدمات ارتباطی و بهداشتی؛ د) نظارت و کنترل بر رویه‌های انجام شده بر اساس شرایط «قراردادهای بهره‌برداری» و «قراردادهای تأسیس و بهره‌برداری» مصوب بین معاونت بازرگانی خارجی و شرکت‌های بهره‌بردار یا مجری (اپراتور[43]) یا مؤسس-بهره‌بردار (اپراتور) و نیز مواردی که بین شرکت‌های مذکور وضع می‌شود، و قراردادهایی که بین سایر کاربران، شرکت‌های دولتی و خصوصی وضع شده‌اند؛ ه) آماده‌سازی و تهیه هزینه‌های خدمات، اجاره و یا قیمت فروش که توسط بهره‌بردار یا مؤسس-بهره‌بردار تهیه شده است؛ و) اعطای مجوز ورود و مجوز ورود ویژه؛ ز) تأیید قراردادهای اجاره یا فروش اشخاص حقوقی یا حقیقی که برای اخذ پروانه بهره‌برداری مناسب تشخیص داده می‌شوند؛ ح) ارزیابی فعالیت‌های منطقه و ارائه نتایج فعالیت‌های انجام‌شده سالانه در گزارش‌های میان‌دوره‌ای، ارائه گزارش فعالیت‌ها و حساب‌های سالانه همراه با جداول، پیوست‌ها و توضیحات لازم مبنی بر عواید حساب ویژه به اداره کل؛ ط) خروج کالاهای قابل مبادله و دارایی‌های ثابت (در مهلت‌های مقرر در آیین‌نامه) بنگاه‌هایی که پروانه بهره‌برداری آنها باطل یا منقضی شده است؛ مدیر منطقه تمام اقدامات لازم را برای اطمینان از انجام وظایف مندرج در آیین‌نامه و اجرای رویه‌هایی که باید مطابق با قانون باشد، انجام می‌دهد. مدیر منطقه مسئولیت کلیه نظارت‌ها، بازرسی‌ها و اجرای این وظایف را بر عهده دارد.[44] بر اساس ماده 50 مقررات مناطق آزاد ترکیه، انجام فعالیت‌های خدماتی مختلف از قبیل نمایندگی بیمه، کارگزاران حمل و نقل، کارگزاران گمرک، مشاوران مالی ، حسابداران رسمی، حسابداران و کارشناسان خوداشتغال و سایر فعالیت‌های خدماتی که به تایید اداره کل می رسد، با اخذ "پروانه بهره برداری" و همچنین با تهیه "مجوز ورود" (از اداره منطقه) می‌تواند در منطقه انجام شود. لذا ادارات کل مناطق آزاد که ذیل وزارت بازرگانی ترکیه قرار دارند، وظایفی نظیر صدور مجوز فعالیت، هماهنگی، کنترل و نظارت بر مناطق را برعهده دارند ولی شرکت‌های بهره‌بردار (اپراتور) که اقدام به ایجاد (موسس-اپراتور) و یا تکمیل زیرساخت‌های هر منطقه آزاد نموده‌اند، از بخش خصوصی هستند؛ این شرکت‌ها غالبا از طریق قراردادهای ساخت و بهره‌برداری یا BOT[45] در هر منطقه اقدام به ارائه خدمات، اخذ درآمد و سود و تکمیل زیرساخت‌های مورد نیاز مناطق می‌نمایند. بر اساس ماده ۷ قانون مناطق آزاد ترکیه، درآمد مناطق آزاد از محل‌های زیر تامین می‌شود: صدور مجوز‌ها اخذ عوارض به میزان 0.1 درصد ارزش CIF[46] کالای وارداتی (به منطقه از خارج از کشور) و هزینه 0.9 درصد از ارزش کالای صادراتی از منطقه آزاد ترکیه پرداخت‌هایی بر اساس قراردادهای بسته شده با افراد حقیقی و موجودیت‌های حقیقی فعال در مناطق آزاد سایر دریافتی‌ها از طریق سرمایه‌گذاری و ... بر اساس ماده ۱۳ قانون مذکور از آنجا که ترتیب امور در این قانون به آیین‌نامه‌های دولتی واگذار شده است، درنظر گرفتن موارد مربوط به سازمان‌ها، مالیات‎ها، قدرت و مسئولیت هر یک از اپراتورهای مناطق آزاد، یا اعطا و ملغی کردن مجوز هر یک از اپراتورهای مناطق، در نظر گرفتن نگهداری صنایع و برندهای تجاری، در نظر گرفتن هرگونه حقوق و پرداختی به حساب ویژه، در نظر گرفتن اصول مربوط به اداره فعالیت‌های مناطق آزاد، در نظر گرفتن اجازه ورود به منطقه و کارت‌های شناسایی، و در نظر گرفتن اصول کاری و هرگونه موضوع مرتبط دیگر به مناطق آزاد توسط مقررات دولتی مشخص می‌گردد.   جمع‌بندی و ارائه پیشنهاد بررسی مناطق آزاد کشور ترکیه برخی از نقاط قوت و ضعف و همچنین وجود فراز و نشیب در عملکرد این مناطق را به ما نشان داد؛ مناطق آزاد ترکیه در حوزه‌هایی نظیر تراز تجاری، تولید، صادرات و اشتغال عملکرد مناسبی داشتند اما در حوزه جذب سرمایه‌گذاری خارجی و افزایش حجم تجارت خارجی کشور، با نقطه مطلوب فاصله دارند.[47] اما نحوه ایجاد، فعالیت و اداره مناطق آزاد ترکیه ویژگی‌های مثبت و جالبی دارد که می‌تواند مورد توجه مجریان و تصمیم‌گیران حوزه مناطق آزاد کشور قرار گیرد: سیاست‌های اقتصادی و راهبردهای صادراتی مناطق آزاد ترکیه در راستای تغییرات و اصلاحات کلان در حوزه سیاست‌های اقتصادی و تجاری شکل گرفتند؛ به عبارت دیگر، مناطق آزاد یک قطعه از پازل سیاست توسعه صادرات و پیوستن ترکیه به اقتصاد آزاد بوده است. لذا تدوین استراتژی‌های توسعه صادراتی و جانمایی جایگاه ایران در آینده سیاسی و اقتصادی منطقه و جهان، می‌تواند نقش ابزارهای مختلف از جمله مناطق آزاد را مشخص نماید. تعدد اهداف و انتظارات در سایه عدم تبیین و تدوین سیاست‌های راهبردی تجاری و اقتصادی، نقش و جایگاه مناطق آزاد ایران را همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار خواهد داد؛ به عبارت دیگر صِرف ایجاد مناطق آزاد بدون تامین الزامات و تبیین راهبردهای مورد نیاز، نتیجه‌بخش نخواهد بود. ایجاد مناطق آزاد کشور ترکیه در ابتدای اصلاحات اقتصادی خود، 21 منطقه را جهت ایجاد مناطق آزاد تعیین نمود؛ پس از 41 سال نه تنها تعداد این مناطق افزایش نیافت، بلکه تعدادی از مناطق اولیه به حالت غیرفعال در آمد؛ در سال 2022 تعداد 18 منطقه آزاد فعال در این کشور وجود دارد. در کشور ما مطالعات و آمایش جامعی از

مروری بر تجربه مناطق آزاد و ویژه اقتصادی جهان - کشور آمریکا ، مطالعه و پژوهش ، گزارش کارشناسی حاضر که تجربه مناطق آزاد و ویژه اقتصادی در آمریکا را بررسی می‌کند، به‌قلم محمدحسام محمدی فرد و سامان پناهی و به همتِ دفتر مطالعات اقتصادی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی منتشر شده است. ،   بررسی تجربه مناطق آزاد و ویژه اقتصادی در سایر کشورها و توجه به رویکردهای تعمیم‌پذیر، می‌تواند در ارزیابی و قاعده‌گذاری مناسب در حوزه مناطق آزاد و ویژه ایران، مؤثر واقع شود. در سلسله گزارش‌های «مروری بر تجربه مناطق آزاد و ویژه اقتصادی جهان» که تا پیش از این به تجربه

بررسی لایحه برنامه هفتم توسعه : «پیشنهاد الحاقی: سازوکار ایجاد و توسعه مناطق آزاد تجاری صنعتی و ویژه اقتصادی» ، مطالعه و پژوهش ، در حال حاضر حدود 16 منطقه آزاد و 80 منطقه ویژه اقتصادی مصوب در کشور وجود دارد که طرح ها و لوایح دیگری به منظور افزایش تعداد و وسعت این مناطق در حال بررسی و تصویب هستند. بخش قابل توجهی از معضلات و چالش های مناطق آزاد ریشه در نحوه ایجاد و تأسیس این مناطق دارد که اصلی ترین آنها عبارتند از: ایجاد مناطق آزاد و ویژه اقتصادی در محدوده های محروم و فاقد زیرساخت، وجود محدوده های مسکونی

موظف هیئت مدیره سازمان منطقه آزاد تجاری - صنعتی چابهار به مدت سه سال جایگزین آقای عبدالقادر پربار می‌شود. ۲. آقای جلال میرزایی به عنوان عضو موظف هیئت مدیره سازمان منطقه آزاد تجاری - صنعتی اروند به مدت سه سال جایگزین آقای عبداله کعبی می‌شود. این تصویب نامه در تاریخ ۱۳۹۹/۸/۲۸ به تأیید مقام محترم ریاست جمهوری رسیده است. ، وزیران عضو شورای‌عالی ، چابهار ، اروند ، مناطق آزاد ، مناطق آزاد تجاری - صنعتی ، عضو هیئت مدیره ، هیئت مدیره ، جلال میرزایی ، هیئت مدیره مناطق آزاد ، عطاالله دادگر ، عبدالقادر بردبار ، عبداله کعبی ، تعیین هیئت مدیره سازمانهای مناطق آزاد چابهار و اروند - عطاالله دادگر - جلال میرزایی ، ،

سازمان منطقه آزاد تجاری - صنعتی انزلی به مدت سه سال جایگزین آقای وحید طالب پور امیرهنده می‌شود. ۳. عضویت آقای محمدرضا ربانی در هیئت مدیره سازمان منطقه آزاد تجاری - صنعتی انزلی به مدت سه سال تمدید می‌شود. این تصویب نامه در تاریخ ۱۳۹۹/۶/۱۲ به تأیید مقام محترم ریاست جمهوری رسیده است. ، وزیران عضو شورای‌عالی ، چابهار ، انزلی ، مناطق آزاد ، مناطق آزاد تجاری - صنعتی ، عضو هیئت مدیره ، هیئت مدیره ، محمد حسین قربانی ، محمدرضا ربانی ، هیئت مدیره مناطق آزاد ، محمد بیرانوندی ، زهرا اربابی ، وحید طالب پور ، تعیین هیئت مدیره سازمانهای مناطق آزاد چابهار و انزلی- محمد بیرانوندی - محمدحسین قربانی - محمدرضا ربانی ، ،

رهیافت توسعه مناطق آزاد ایران ، مطالعه و پژوهش ، گزارش رهیافت توسعه مناطق آزاد ایران به‌انضمام بررسی عملکرد اقتصادی مناطق آزاد کشور در گروه پژوهشی توسعه تامین مالی و اقتصاد بین‌المللی مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری سازمان برنامه‌وبودجه کشور به‌قلم محمدولی روزبهان در بهار 1401 منتشر شد. ، امروزه اغلب مناطق آزاد در دنیا با اهداف چندگانه‌ای ازجمله تولید و خدمات، تجارت بین‌المللی (صادرات و واردات)، ترانزیت کالا، گردشگری و انتقال فناوری به‌منظور دستیابی به توسعه پایدار و همه‌جانبه اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و فناوری در حال فعالیت یا ایجاد هستند و مناطق آزاد ایران نیز از این قاعده مستثنا نیستند؛ اما اینکه

کردند: ۱. آقای محسن علی گلشنی به عنوان عضو موظف هیئت مدیره سازمان منطقه آزاد تجاری - صنعتی چابهار به مدت سه سال جایگزین آقای غلامرضا پناه می‌شود. ۲. آقای محمد باقر سعادت به عنوان عضو موظف هیئت مدیره سازمان منطقه آزاد تجاری - صنعتی قشم به مدت سه سال جایگزین آقای علی اصغر کشاورز مقدم می‌شود. این تصویب نامه در تاریخ ۱۳۹۹/۵/۱۵ به تأیید مقام محترم ریاست جمهوری رسیده است. ، وزیران عضو شورای‌عالی ، قشم ، چابهار ، مناطق آزاد ، مناطق آزاد تجاری - صنعتی ، عضو هیئت مدیره ، هیئت مدیره ، هیئت مدیره مناطق آزاد ، محسن علی گلشنی ، غلامرضا پناه ، محمدباقر سعادت ، علی اصغر کشاورز ، ، ،

هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و با رعایت تصویب نامه شماره ۱۱۳۲۰۰ ت ۴۹۵۱۶هـ مورخ ۱۳۹۲/۶/۵ تصویب کردند: ۱. آقای علی اصغر کشاورز مقدم به عنوان عضو موظف هیئت مدیره سازمان منطقه آزاد تجاری - صنعتی قشم به مدت سه سال جایگزین آقای مجید صفدری می‌شود. این تصویب نامه در تاریخ ۱۳۹۸/۸/۲۶ به تأیید مقام محترم ریاست جمهوری رسیده است. ، وزیران عضو شورای‌عالی ، قشم ، مناطق آزاد ، مناطق آزاد تجاری - صنعتی ، عضو هیئت مدیره ، هیئت مدیره ، هیئت مدیره مناطق آزاد ، علی اضغر کشاورز مقدم ، مجید صفدری ، تعیین هیئت مدیره سازمان منطقه آزاد قشم - علی اصغر کشاورز مقدم ، ،

به استناد اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و با رعایت تصویب نامه شماره ۱۱۳۲۰۰ /ت ۴۹۵۱۶هـ مورخ ۱۳۹۲/۶/۵ تصویب کردند: آقای محمدرضا اسکندری به عنوان عضو موظف هیئت مدیره سازمان منطقه آزاد تجاری - صنعتی اروند به مدت سه سال جایگزین آقای اسمعیل زمانی می‌شود. این تصویب نامه در تاریخ ۱۴۰۰/۱۱/۳۰ به تأیید مقام محترم ریاست جمهوری رسیده است. ، وزیران عضو شورای‌عالی ، اروند ، مناطق آزاد ، عضو هیئت مدیره ، هیئت مدیره ، هیات مدیره ، هیئت مدیره مناطق آزاد ، محمد رضا اسکندری ، اسمعیل زمانی ، تعیین هیئت مدیره سازمان منطقه آزاد اروند - محمد رضا اسکندی ، ،

مناطق آزاد تجاری - صنعتی و ویژه اقتصادی در جلسه ۱۴۰۰/۲/۲۲ به استناد اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و با رعایت تصویب نامه شماره ۱۱۳۲۰۰/ ت ۴۹۵۱۶هـ مورخ ۱۳۹۲/۶/۵ تصویب کردند: عضویت خانم پروین فرشچی به عنوان عضو موظف هیئت مدیره سازمان منطقه آزاد تجاری - صنعتی قشم به مدت سه سال تمدید می‌شود. این تصویب نامه در تاریخ ۱۴۰۰/۲/۲۲ به به تأیید مقام محترم ریاست جمهوری رسیده است. ، وزیران عضو شورای‌عالی ، قشم ، مناطق آزاد ، عضو هیئت مدیره ، هیئت مدیره ، هیات مدیره ، هیئت مدیره مناطق آزاد ، پروین فرشچی ، تعیین هیئت