تحقیق حاضر با عنوان طراحی و تبیین الگوی توسعه صادرات در مناطق آزاد تجاری ایران، بخشى از یک گزارش پژوهشى است که درصدد سنجش اثرات مستقیم و غیرمستقیم برنامه‌های توسعه صادرات -که توسط دولت وضع می‌شود- و عوامل محیطی درونی و بیرونی بر عملکرد صادراتی بنگاه‌های صادرکننده است.
روش: در این پژوهش برای شناسایی و تبین الگوی توسعه صادرات در مناطق آزاد تجاری از رویکرد ترکیبی – اکتشافی استفاده شد. پس از مصاحبه عمیق با ۱۴ نفر از خبرگان صادرات در مناطق آزاد تجاری و به‌کارگیری فن تحلیل محتوای کیفی و استفاده از فنون کدگذاری باز و محوری، عوامل اصلی و فرعی مؤثر بر توسعه صادرات در مناطق آزاد تجاری به‌همراه عوامل و شاخص‌های مربوط به هرکدام از آن‌ها استخراج گردید. سپس پرسش‌نامه از لحاظ روایی و پایایی از طریق تکنیک‌های آماری مورد تایید قرار گرفت. پرسش‌نامه نهایی در اختیار ۲۱۰ بنگاه اقتصادی فعال در این مناطق قرار گرفت. مدل نهایی توسط نرم‌افزار LISREL8.54 مورد سنجش قرار گرفت.
یافته‌ها: از مدل پیشنهادی تحقیق 79شاخص در ۸ عامل فرعی و ۲ عامل اصلی برای توسعه صادرات استخراج و گزارش گردید. لذا محقق به یک الگوی نظری آزمون شده -با ویژگی‌های جامع بومی – دست‌یافت. در این مدل به عواملی ازجمله ویژگی‌های محیط خرد، ویژگی‌های محیط کلان، ساختار صادراتی مناطق آزاد تجاری، منابع، قابلیت‌های سازمانی، قابلیت‌ها و شایستگی‌های مدیریت، استراتژی رقابتی و استراتژی‌های بازاریابی صادراتی ، ارزش صادراتی، رشد حجم صادراتی و سهم بازار صادراتی در دو عامل اصلی محیط و شرکت توجه شده است.